Yaxın Şərqə sülh gəlir: Atəşkəs razılaşmasının icrası üç mərhələdə həyata keçiriləcək
Dünən gecə ABŞ, Misir və Qətər rəsmiləri İsrail və HƏMAS arasında atəşkəs razılaşmasının əldə edildiyini elan etdilər. Bu razılaşma müharibənin mərhələli şəkildə dayandırılmasını və fələstinli məhbusların azad edilməsi qarşılığında israilli girovların sərbəst buraxılmasını nəzərdə tutur.
Razılaşma müasir dövrün ən ölümcül müharibələrindən birinin sonunun başlanğıcı ola bilər. Əgər bu baş verərsə:
Qəzzada iki milyon məcburi köçkün öz yaxınlarına qovuşmaq, ölülərini ləyaqətlə dəfn etmək və xarabalığa çevrilmiş evlərinə qayıtmaq imkanı əldə edəcək.
İsraildə xəstəxanalar vəziyyəti qeyri-müəyyən olan girovları qəbul etməyə başlayacaq.
ABŞ-da isə Donald Tramp, ikinci prezidentliyi başlamamış olsa belə, bu razılaşmadan siyasi üstünlük əldə edəcək.
15 aylıq müharibədən sonra insan itkilərinin miqyası dəhşətlidir. Qəzzanın Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, 46.000-dən çox fələstinli həyatını itirib. Son araşdırmalar bu rəqəmin daha aşağı ola biləcəyini göstərir. Bununla yanaşı, on minlərlə insan ağır yaralar alıb və əhalinin 90 faizi məcburi köçkünə çevrilib.
Müharibə HƏMAS-ın 7 oktyabr hücumundan sonra başladı. Həmin hücumda 1200-ə yaxın israilli öldürülmüş, 250 nəfər girov götürülmüşdü. Bu girovlardan 94-ü əsirlikdədir və onların bir hissəsinin artıq sağ olmadığı düşünülür.
Atəşkəs razılaşmasının icrası üç mərhələdə həyata keçiriləcək:
Birinci mərhələdə İsrail 1000 fələstinli məhbusu azad edəcək, qarşılığında isə uşaqlar, qadınlar, yaşlılar və xəstələr daxil olmaqla 33 israilli girov sərbəst buraxılacaq. İsrail ordusu Qəzza sərhədi boyunca bufer zonaya çəkiləcək və humanitar yardımlar artırılacaq.
İkinci mərhələ 16 gündən sonra başlayacaq. Əgər birinci mərhələnin şərtləri yerinə yetirilsə, kişi əsgərlər və gənc mülki şəxslər də daxil olmaqla digər girovlar azad ediləcək. Bunun müqabilində İsrail tamamilə Qəzzadan çıxacaq. Lakin analitiklər bu mərhələyə qədər razılaşmanın pozulma riskinin yüksək olduğunu bildirir.
Üçüncü mərhələ Qəzzanın yenidən qurulmasını nəzərdə tutur. Bu proses illərlə davam edə bilər. Lakin Qəzzanın gələcək idarəçiliyi ilə bağlı konsensus hələ də mövcud deyil və bu məsələ razılaşmanın ən mürəkkəb hissəsi hesab olunur.
Razılaşma ABŞ-ın dəstəyi ilə Qətər və Misir vasitəçilərinin köməyi ilə Dohada əldə edilib. İsrail və HƏMAS rəsmiləri birbaşa danışıqlar aparmasalar da, bu razılaşma aylarla davam edən çətin müzakirələrdən sonra mümkün oldu.
HƏMAS razılaşmanın İsrailin tamamilə Qəzzadan çıxmasını təmin etməli olduğunu israr edirdi. İsrail isə müharibəni yalnız HƏMAS tamamilə məhv edilərsə bitirəcəyini bildirirdi.
Keçən ay Tramp, Ağ Evə qayıtmazdan əvvəl İsrail və HƏMAS arasında razılaşma əldə olunmasa, ağır nəticələr olacağını xəbərdar etmişdi. Trampın yeni Yaxın Şərq elçisi Stiv Vitkoff İsrail rəhbərliyinə təzyiq göstərərək müzakirələri sürətləndirdi.
Buna baxmayaraq, İsraildə bu razılaşma birmənalı qarşılanmayıb. Milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir razılaşmanı “fəlakət” adlandırıb. Bəzi ifrat sağçı siyasətçilər hökumət koalisiyasını tərk etməklə təhdid edirlər.
Eyni zamanda, ABŞ dövlət katibi Antoni Blinken HƏMAS-ın “itirdiyi qədər yeni yaraqlıları” işə götürdüyünü bildirib. Bu isə bölgədəki gərginliyin hələ uzun müddət davam edə biləcəyini göstərir.
Gülay Qəribova
10:08 16.01.2025
Oxunuş sayı: 12401
