Xarici xəbərlər

Çin ABŞ konqresmenlərinə qarşı dezinformasiya kampaniyası aparır

Milli Yayım Şirkəti (National Broadcasting Company) son hesabatında Federal Təhqiqat Bürosunun (FTB) ABŞ Konqresi üzvlərinə Çin Kommunist Partiyasının (ÇKP) potensial dezinformasiya kampaniyası barədə xəbərdarlıq etdiyini açıqlayıb. FTB bu məsələ ilə bağlı məxfi brifinqlər keçirib. İddialara görə, ÇKP, Konqres üzvlərinin Tayvan tərəfdarı mövqelərinə görə onların Tayvandan rüşvət aldıqlarını göstərən yalan xəbərlər yaymağı planlaşdırıb.

Hesabata əsasən, bu taktika hələ tətbiq edilməyib, lakin bu cür ittihamlar Çinin təbliğat fəaliyyətlərində uzun müddətdir yer alır. Məsələn, Çin dövlət mediası olan Sinxua, Tayvanın Demokratik Tərəqqi Partiyasını (DPP) ABŞ siyasətçilərinə təsir etmək üçün dövlət vəsaitlərini israf etməkdə günahlandırır. Digər Çin nəşri CPPCC Daily isə Tayvanı xarici rəsmiləri, beyin mərkəzlərini və medianı hədəf alan “təbliğat rüşvətxorluğu” ilə məşğul olmaqda ittiham edir.

Tayvanın Vaşinqtonla əlaqələrini gücləndirmək üçün ictimai əlaqələr firmalarını işə götürməsi adi bir təcrübədir. 1970-1980-ci illərdə Tayvan hökuməti Sidney Baron və Piter Hannaford kimi lobbiçilərlə işləyərək, Tayvan və ABŞ arasında diplomatik əlaqələri yenidən qurmağa çalışıb. Prezident Li Denq-hui dövründə Cassidy & Associates Tayvan liderinin ABŞ səfərini təşkil edib. DPP hakimiyyətə gəldikdən sonra da bu yanaşmanı davam etdirərək, ABŞ siyasət dairələrində Tayvanın mövqeyini gücləndirmək üçün müxtəlif firmalarla əməkdaşlıq edib.

Bu fəaliyyətlər ABŞ Xarici Agentliklərin Qeydiyyatı Aktı (FARA) çərçivəsində tamamilə qanuni hesab olunur və digər ölkələr, o cümlədən Çin tərəfindən də geniş istifadə edilir. Tayvan üçün bu səylər beynəlxalq təcrid şəraitində həyati əhəmiyyət daşıyır. Lakin Çin təbliğatı Tayvanın lobbiçilik fəaliyyətlərini öz xalqına deyil, ABŞ siyasətçilərinə və DPP-yə fayda verən israfçı səylər kimi təqdim edir. Bu iddialar, əsasən, Tayvan-ABŞ münasibətlərində irəliləyişlər əldə edildikdə daha da qabardılır. Çin mediası belə irəliləyişləri “dəyər əsaslı” deyil, “fürsətçi” kimi təsvir edir.

Çin təbliğatının əsas məqsədi ABŞ-ın Tayvana dəstəyinin demokratik dəyərlərdən deyil, maliyyə maraqlarından qaynaqlandığını göstərməkdir. Çin mediası, məsələn, Tayvanın ABŞ-da fəaliyyət göstərən lobbiçilik firmalarını maliyyələşdirərək, Hind-Sakit Okean İqtisadi Çərçivəsinə daxil olmağı və digər siyasi məqsədlərə nail olmağı hədəflədiyini iddia edir. ABŞ Konqresi üzvlərinin Tayvana səfərləri də bu hekayələrin diqqət mərkəzindədir. Çin mediası iddia edir ki, Tayvan hökuməti bu səfərləri dəstəkləmək üçün maliyyə stimulları təqdim edir.

Çin həmçinin Tayvanı “Çin təhlükəsi nəzəriyyəsi”ni yaymaq üçün ABŞ beyin mərkəzlərini maliyyələşdirməkdə günahlandırır. Məsələn, Tayvanın Vaşinqtonda yerləşən Project 2049 adlı mərkəzi maliyyələşdirərək Çinin hərbi fəaliyyətləri haqqında hesabatlar hazırlatdığı iddia edilir. Tayvanın keçmiş prezidenti Tsai İnq-venin Hudson İnstitutundan mükafat alması da Çin tərəfindən “maliyyə dəstəyinin qarşılığı” kimi təqdim edilib.

Bu iddialar Çinin Tayvanın beynəlxalq əlaqələrini zəiflətmək və öz siyasi təsirini artırmaq üçün apardığı davamlı təbliğat kampaniyasının bir hissəsidir. Çin təbliğatı ABŞ siyasətçilərinin Tayvana səfərlərini şəxsi biznes maraqları ilə əlaqələndirir. Məsələn, 2022-ci ildə keçmiş dövlət katibi Mayk Pompeonun Tayvana səfəri Çin mediası tərəfindən onun özəl kapital fonduna sərmayə cəlb etmək cəhdi kimi təqdim edildi. Senator Lindsey Graham-ın həmin ilki səfəri isə Boeing satışlarını artırmaq üçün atılan addım kimi tənqid olundu.

Çin mediası tez-tez ABŞ siyasətçilərini silah istehsalçıları üçün vasitəçi kimi təsvir edir. Keçmiş senator Chris Doddun 2021-ci ildə Tayvana səfəri, senator Con Kornin və müdafiə sənayesi ilə əlaqəsi olan Mark Esperin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətləri də silah satışını təşviq etməkdə ittiham edilmişdi. Hətta 2023-cü ildə spiker Kevin Makkartinin Tayvana səfəri də müdafiə sənayesi maraqlarına xidmət etmək cəhdi kimi göstərildi.

Çin mediası bu iddialarını əsaslandırmaq üçün müxtəlif mənbələrə istinad edir. Məsələn, “Global Times” qəzeti Tayvan hökumətinin ABŞ siyasətçilərinin səfərlərini təşkil etmək üçün yüksək məbləğlər xərclədiyini iddia edir. Çin təbliğatı eyni zamanda Tayvan mediası və siyasətçilərinin fikirlərinə də yer verir. Pekin tərəfdarı olan bəzi tayvanlı siyasətçilər ABŞ-Tayvan əlaqələrini tənqid edir və bu əlaqələri korporativ maraqlarla izah edirlər.

Tayvan hökuməti bu iddialara cavab olaraq bildirir ki, ABŞ siyasətçilərinin səfərlərini təşkil etmək və ictimai əlaqələr firmaları ilə işləmək beynəlxalq diplomatiyada adi bir təcrübədir. Məsələn, Pompeonun Tayvana səfərini təşkil edən Prospect Fondu bu səfərlərin standart prosedura uyğun olduğunu qeyd edib. Eyni zamanda, bəzi ittihamların saxta olduğu aşkar edilib. Məsələn, Tayvanın Hudson İnstitutuna maliyyə dəstəyi verdiyi iddiaları saxta sənədlərə əsaslanırdı. Pelosinin Tayvana səfərinə dair lobbiçilik iddiaları isə uydurma kimi rədd edildi.

Buna baxmayaraq, Çin təbliğatı Tayvan hökumətini vergi ödəyicilərinin pullarını ABŞ siyasətçilərinə sərf etməkdə ittiham edir və bu ittihamlar Tayvan cəmiyyətində narazılıq yaradır. Çin bu əlaqələri dəyərlərə əsaslanan bir tərəfdaşlıqdan çox, şəxsi maraqlara xidmət edən münasibət kimi qələmə verir. Bu cür yanaşmalar Tayvan-ABŞ əlaqələrinə və ABŞ siyasətçilərinin Tayvana verdiyi dəstəyə kölgə sala bilər.

Bu rəvayətlər ABŞ-da daxili siyasi mübahisələrə də səbəb ola bilər. Məsələn, ABŞ-ın Ukraynaya yardımı ilə bağlı iddialar kimi, Tayvana səfərlərlə bağlı ittihamlar da ictimai şübhələri artırır və xarici siyasətə dəstəyə mane olur. Tayvanda isə bu cür təbliğat hökumətə ictimai etimadı zəiflədir və diplomatik səyləri korrupsiya ilə əlaqələndirir.

Çinin bu strategiyası Tayvan və ABŞ arasındakı münasibətləri zəiflətmək məqsədi daşıyır. Təbliğat, bu münasibətləri dəyərlərdən çox, şəxsi maraqlara əsaslanan əlaqələr kimi təsvir edir. Bu isə həm Tayvanın beynəlxalq mövqeyini zəiflədir, həm də demokratik tərəfdaşlar arasında qarşılıqlı etimadı sarsıdır.

Gülay Qəribova