Dünyanın bütün alimləri beş-on nəşriyyatın "elmi köləsinə" çevrilib
2009-cu ildə Amazon şirkəti Kindle cihazlarından George Orwell-in "1984" əsərini sahiblərinin xəbəri və icazəsi olmadan silir və kitaba görə ödənmiş pulları geri qaytarır.
İlk baxışdan sadə bir məsələ kimi görünə bilər. Amma, əsas məqam odur ki, biz online kitab mağazalarından halal pulumuzla aldığımız kitabların mülkiyyətçisi deyilik. Rəqəmsal kitab aldığımız zaman kitabı deyil, onu oxumaq üçün lisenziyanı alırıq. Kağız kitablardan fərqli olaraq elektron kitabı (artıq alınmış) başqasına borc verə, sata və ya hədiyyə edə bilmərik.
"Böyük beşlik" adlandırılan (Elsevier, Springer, Wiley, SAGE, Taylor&Francis) nəşriyyatlar bizim aldığımız elektron kitabların əksəriyyətinin yeganə sahibləridir. Bu il qlobal elektron kitab bazarının dəyəri 18 milyard dollar olub.
Məsələ təkcə bununla da yekunlaşmır. Bu nəşriyyatlar dünyadakı əksər elmi jurnalların sahibləridir. Təkcə 2022-ci ildə bütün dünyada tədqiqatların maliyyələşməsi üçün 3 trilyon dollardan artıq vəsait ayrılıb. Lakin yuxarıda adını çəkdiyimiz "Böyük beşlik" heç bir tədqiqata bir sent belə pul ayırmayıb. Amma tədqiqatın nəticələri çap olunan elmi jurnalların sahibi olan bu beşliyin illik xalis gəliri 10 milyard dolların üzərindədir. "Böyük beşlik" tədqiqata bir qəpik pul xərcləmədən onun nəticələrinin nəşrini mənimsəyir. Yeri gəlmişkən pullu məqalələri PDF formatda yükləmək mümkün olsa da onları başqasına ötürmək qanunla qadağandır.
Beləliklə, dünyanın bütün alimləri demək olar ki, 5-10 nəşriyyatın "elmi köləsinə" çevrilib.
Nicat Məmmədli
13:10 29.11.2025
Oxunuş sayı: 1478
